RÓWNOWAGA / EQUILIBRIUM
Marina Abramović (XS), Janusz Bałdyga (PL), Zhanna Gladko (BY), Diana Lelonek (PL)
25.08-15.10.2023
Istnieje słowo – wentyl bezpieczeństwa, słowo pozorne, fałszywe, będące zasłoną dymną dla powszechnego okrucieństwa. To „równowaga”. Powszechnie używa się tego terminu, by zdefiniować estetykę i harmonię, idealny stan spokoju, w którym prawo i bezprawie, przemoc i dobro, moc i bezsilność występują w równych proporcjach. Pojęcie to jest uznawane za kluczowe przy diagnozowaniu przyczyn destabilizacji świata, utraty balansu między technologią a naturą, kulturą a gospodarką, zyskiem a zdrowiem, potrzebą a konsumpcją czy też informacją a wolnością.
Przyjmuje się ogólnie, że dążenie do równowagi jest fundamentalną zasadą organizacji przestrzeni życiowej człowieka, a tzw. zrównoważony rozwój, na który składają się świadomość ekologiczna, przeciwdziałanie przemocy, odrzucenie modelu antropocentrycznego oraz wysiłki w kierunku rozwoju demokracji i sprawiedliwości społecznej, stanowi podstawę naszego istnienia. Z kolei utrata kontroli i destabilizacja niebezpiecznie przybliżają nas do autodestrukcji. Problem tkwi jednak w tym, że posługując się pojęciem „równowagi”, tak naprawdę unikamy odpowiedzialności za skutki naszych gestów i decyzji. Karmimy się iluzją, wchodząc w pozorną strefę komfortu, która nigdy nie ma szans realnie zaistnieć.
Słowo „równowaga” – dźwięcznie i łagodnie brzmiące – zawiera w sobie trwały dualizm. Kryje się za nim nieustanne pole bitwy, zaciekła, brutalna walka po obu stronach pojedynku, którego celem jest jedynie (bądź aż) dążenie do sytuacji, którą symbolizuje wspomniany termin. To proces, permanentny ruch i stan nieosiągalny, choć możliwy do wyobrażenia, ale tylko w skali makro, gdy bezwzględność oddziaływania na siebie przeciwstawnych sił jest na tyle odległa, by móc rozmyć się w umownej poetyce tego pojęcia.
„Równowaga”, podobnie jak inne terminy opisujące stany niemożliwe, z racji swego niedookreślenia pozwala zaledwie na próby wyobrażenia i zbliżenia się do nieosiągalnego miejsca, które się za nią skrywa: czystego, stabilnego i nieruchomego punktu idealnego balansu sił. Jest utopią, marzeniem zupełnie wyabstrahowanym z uwarunkowań środowiska, w jakim mogłaby się zdarzyć, czyli tak naprawdę pojęciem fałszywym i kalekim. Zakłada ona bezruch i wieloraki brak: bodźców, energii, reakcji; jest to stan niemożliwy w znanym nam środowisku, którym zawsze rządzi synergia.
Przyjmując, że to myśl stwarza rzeczywistość, i stojąc w obliczu tak wielu katastrof i potencjalnych zagrożeń o globalnych konsekwencjach, nasuwa się pytanie o kondycję naszej zbiorowej odpowiedzialności i wyobraźni. Czy za rzadko wyobrażamy sobie, czy niewłaściwie afirmujemy? Aby tworzyć (wymyślać) rzeczywistość, należy mieć jej świadomość. Mieć odwagę zbliżyć się do niej na tyle blisko, aby krew miała barwę czerwoną, wojna swym bestialstwem wlewała się nam do oczu, a bogacenie się kosztem życia bezbronnych nosiło miano „wyzysku”, a nie „dyplomacji”. Gdybyśmy częściej pozwalali sobie na tę odwagę, częściej też uciekalibyśmy w przeciwną stronę – tym samym rzeczywiście znaleźlibyśmy się na ścieżce ku równowadze.
Wystawa nosząca tytuł Równowaga stanowi reakcję na ostatnie, nieproste i dramatyczne, wydarzenia w naszej przestrzeni społeczno-politycznej i ogromną skalę nierówności w niemalże każdej sferze ludzkiego życia. Wybrane prace odnoszą się do kwestii społeczno-politycznych, sensualnych oraz do zagadnienia równowagi ekologicznej. Ekspozycja ta jest miejscem współistnienia elementów o symbolice mitycznej, ludzkiego zmagania z ograniczeniami cielesności, bólu, świadomości, zaufania i jej braku, granicy między życiem i śmiercią, nierównowagi w poszanowaniu i dbałości o szeroko pojęte środowisko, w którym śmierć i rozkład stają się początkiem, paliwem dla nowego życia. Prezentowane dzieła cechują się nadto bezpośrednimi odniesieniami do wojny oraz wszechobecności w polityce zakłamania, przemocy, bezwzględności, agresji, autorytaryzmu, niehumanitarnego postępowania, barbarzyństwa.
Agnieszka Chodysz-Foryś, kuratorka
MARINA ABRAMOVIĆ urodziła się w 1946 roku w Belgradzie w Jugosławii. Jeszcze jako studentka Akademii Sztuk Pięknych w Belgradzie w latach 70. zaczęła wykorzystywać performans jako formę sztuki wizualnej, w której ciało jest traktowane zarówno jako temat, jak i medium. W swojej twórczości bada fizyczne i psychiczne granice istnienia oraz dąży do emocjonalnej i duchowej transformacji, przez co niejednokrotnie narażała się na ból, wyczerpanie i niebezpieczeństwo. Obok m.in. Bruce’a Naumana, Vito Acconciego i Chrisa Burdena, jest autorką jednych z najbardziej pamiętnych wczesnych prac performatywnych.
Jest założycielką Instytutu Mariny Abramović (MAI), będącego platformą łączącą artystów tworzących niematerialne i oparte na czasie prace oraz intelektualistów ze wszystkich dziedzin. Instytut w pełni zaprezentował swój potencjał podczas zorganizowanej we współpracy z NEON wystawy „As One” w Muzeum Benaki w Atenach w 2016 roku. Abramović była jedną z pierwszych artystek wykorzystujących performans, które zostały formalnie zaakceptowane przez instytucjonalny świat muzeów i docenione dużymi wystawami indywidualnymi odbywającymi się w całej Europie i Stanach Zjednoczonych przez ponad 25 lat. Jej pierwsza europejska retrospektywa pt. „The Cleaner” została pokazana w Moderna Museet w Sztokholmie w 2017 roku, a następnie w Louisiana Museum of Modern Art w Kopenhadze, Henie Onstad, Sanvika w Norwegii (2017), Bundeskunsthalle w Bonn (2018), Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu (2019) i Muzeum Sztuki Współczesnej w Belgradzie (2019). Jej opera „7 Deaths of Maria Callas” miała premierę w Bayerische Staatsoper w Monachium w 2020 roku, a kolejne przedstawienia odbyły się w Palais Garnier w Paryżu oraz w Greckiej Operze Narodowej w Atenach w 2021 roku. W 2023 roku Abramović będzie pierwszą artystką, której twórczość stanie się przedmiotem dużej wystawy indywidualnej w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Londynie.
Marina Abramović mieszka i pracuje w Nowym Jorku.
JANUSZ BAŁDYGA (ur. 1954 w Lublinie); w latach 1974-79 studiował w ASP na Wydziale Malarstwa w Warszawie. Dyplom uzyskał w 1979 w pracowni prof. Stefana Gierowskiego. Członek i współzałożyciel grupy artystycznej PRACOWNIA (1976-81), współprowadzący z Jerzym Onuchem i Łukaszem Szajną Galerię Pracownia w Studenckim Centrum Środowisk Artystycznych Dziekanka (1976-79) w Warszawie. Od 1979 jest członkiem teatru Akademia Ruchu. Obecnie jest pedagogiem w Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu gdzie prowadzi Pracownię Sztuki Performance na Wydziale Rzeźby. Jest autorem rysunków, obiektów, instalacji, performance i działań ulicznych. Brał udział w licznych wystawach, sympozjach i manifestacjach artystycznych w kraju i za granicą m.in. w Galerie Donguy, Paryż, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa, Interdruck Schipper Patitz, Lipsk, Galerii Awangarda BWA, Wrocław, Galerii Labirynt 2, Lublin, Galeria Wschodnia, Łódź, Ośrodku Działań Artystycznych, Piotrków Trybunalski oraz licznych projektach w Niemczech, Holandii, Szkocji, Austrii, Rosji, Tajwanie, Białorusi, Szwajcarii, Izraelu, Norwegii, Hiszpanii, Japonii, Indonezji, Kanadzie, USA.
Janusz Bałdyga zajmuje się w sztuce przede wszystkim działaniami typu performance. Wypracowywał swój oryginalny charakter wypowiedzi artystycznych, w których konsekwentnie redukuje język i środki artykulacji, kreatywnie wykorzystując proste elementy tworząc z nich elementarne struktury – linię, okrąg, prostokąt, punkt. Bałdyga posługuje się pojęciem „miejsca znaczone”, w których ogromne znaczenie ma wyczucie przestrzeni i jej uwarunkowań oraz dynamika, jaką wnosi w nią obecność człowieka. Ciało artysty staje się również elementem konstrukcyjnym, narzędziem opisania przestrzeni, świadectwem zmagania się z materią (Wychylenia, Uwaga granica). Balansowanie wokół punktu krytycznego i próba uaktywnienia sfery utajnionej nieustannie towarzyszy jego działaniom. Prace performatywne Bałdygi w dużym stopniu nasuwają poczucie wciągania widza w przestrzeń i przebieg rytuału. Ich podtekst społeczny, polityczny czy filozoficzny nie pozostawia wątpliwości co do kraju i tradycji pochodzenia artysty, a zarazem nie zaciera uniwersalnego wymiaru tak bardzo indywidualnych komunikatów. Jak sam twierdzi: „Nie jestem komentatorem, ale sprawcą konkretnej sytuacji, która z całą pewnością usytuowana w konkretnym czasie i przestrzeni nie może być wolna od odniesień społecznych i politycznych”.
ZHANNA GLADKO w latach 2003–2008 studiowała na Wydziale Grafiki Sztalugowej w Białoruskiej Państwowej Akademii Sztuk Pięknych. Od 2010 roku rozwija swoją twórczość artystyczną, biorąc udział w licznych wystawach. W swoich pracach często wykorzystuje strategię tworzenia ambiwalentnych obrazów w celu poddania refleksji i dekonstrukcji obszernych zagadnień, takich jak funkcjonowanie sztuki i społeczeństwa, religia i kultura, historia i pamięć, polityka płci, analiza roli współczesnego muzeum, kryzys tożsamości itp. Przyglądając się tym zagadnieniem przez swoje prywatne doświadczenia, Gladko celowo je profanuje, a jednocześnie uaktualnia i rozszerza ich rozumienie.
DIANA LELONEK jest absolwentką wydziału Komunikacji Multimedialnej Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu (2014), gdzie ukończyła też Interdyscyplinarne Studia Doktoranckie, doktorat w zakresie sztuk wizualnych (2019). W swoich pracach odnosi się do relacji ludzkiego i innych gatunków, redefinicji pojęcia Natury. Używa różnych mediów od fotografii, obiektów, instalacji po zielarstwo i produkcję soków. Laureatka wielu nagród m.in. Paszport Polityki (2019), Nagroda Fundacji Vordemberge-Gildewart (2018), Dorothea von Stetten Kunstpreis (2022), Show Off na Miesiącu Fotografii w Krakowie (2014), ReGeneration 3 w Musée de l’Elysée w Szwajcarii (2014), Nominacja do Talentów Trójki (2017), Nominacja do Grand Prix Fotofestiwal (2018). Swoje prace pokazywała m.in. na The Edith-Russ-Haus gallery, Oldenburg; Culturescapes Festival, Bazylea; w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski; Galerii Arsenał, Białystok; Le Musée de l’Elysée, Lozanna; MOCAK, Kraków; Miesiąc Fotografii w Krakowie; Temporary Gallery, Kolonia; Museo Amparo, Meksyk; Tokio Photographic Art Museum; Tallin Art. Hall; WRO Biennale; Kunstmuseum Bonn; Tinguely Museum, Bazylea.
[ENG]
There is a word – a safety valve, a misleading and false word, a smokescreen for ubiquitous cruelty. This word is “equilibrium”. It is commonly used to denote aesthetics and harmony, an ideal state of tranquillity in which law and lawlessness, violence and virtue, power and powerlessness occur in equal proportions. The concept is considered crucial in diagnosing the reasons for the world’s destabilisation, the loss of balance between technology and nature, culture and economy, profit and health, need and consumption, information and freedom.
It is generally accepted that the pursuit of equilibrium is a fundamental principle of the organisation of the human living space, and that so-called sustainable development, consisting of environmental awareness, anti-violence, rejection of the anthropocentric model, and efforts to develop democracy and social justice, ought to be the basis of our existence. In contrast, loss of control and destabilisation bring us dangerously close to self-annihilation. However, the problem lies in the fact that by using the concept of “equilibrium,” we are actually avoiding responsibility for the consequences of our acts and decisions. We feed ourselves an illusion, entering an apparent comfort zone that will never have a chance to actually exist.
The word “equilibrium” – which sounds vibrant and soft at the same time – is inherently dualistic. It masks an incessant battlefield, a fierce, brutal struggle whose sole purpose is only (or as much as) to strive for the situation of balance. It is a process, a permanent movement, an unattainable yet imaginable state that can only exist on a macro scale, when the ruthless clash of contrasting forces is remote enough to blur into the conventional poetics of the term.
As is the case with other terms referring to impossible states, the indefinibility of “equilibrium” only permits attempts to imagine and come closer to this inaccessible state: the pure, stable and immovable point of the ideal equilibrium of forces. It is a utopia, a dream abstracted from the environment in which it could happen, which actually renders it a false and incomplete concept. It assumes immobility and a manifold absence: of stimuli, energy, reactions; it is a state of affairs that is impossible in any known environment, always governed by synergy.
Assuming that it is thought that creates reality, and facing so many catastrophes and potential threats with global consequences, a question emerges about the state of our collective responsibility and imagination. Are we using our imagination too rarely, or perhaps we are unable to affirm it? To create (imagine) reality, one must be aware of it and dare to get close enough to it, so that the blood is red, the atrocities of war sting the eyes, and the enrichment at the expense of the powerless is called “exploitation” rather than “diplomacy.” Were we to allow ourselves such courage, we would also be more inclined to run in the opposite direction – closer to the path leading to equilibrium.
The exhibition titled Equilibrium is a reaction to the recent, complex and dramatic events in our socio-political space and the huge scale of inequality in almost every sphere of human life. The selected works address socio-political questions and the issue of ecological equilibrium, but also touch the senses. The exhibition is a place of coexistence of elements with mythical symbolism, the human struggle with the limitations of corporeality, pain, consciousness, trust and its lack, the boundary between life and death, the imbalance in respecting and caring for the environment as such, in which death and decay become the beginning and fuel for new life. The featured works also make direct references to war and the omnipresence of hypocrisy, violence, ruthlessness, aggression, authoritarianism, inhumane behaviour and barbarism in politics.
Agnieszka Chodysz-Foryś, curator
MARINA ABRAMOVIĆ was born in 1946 in Belgrade, Yugoslavia. Since the beginning of her career in the early 1970s when she attended the Academy of Fine Arts in Belgrade, Abramović has pioneered the use of performance as a visual art form. The body has been both her subject and medium. Exploring the physical and mental limits of her being, she has withstood pain, exhaustion and danger in the quest for emotional and spiritual transformation. As a vital member of the generation of pioneering performance artists that includes Bruce Nauman, Vito Acconci and Chris Burden, Abramović created some of the most historic early performance pieces and continues to make important durational works.
Abramović founded the Marina Abramović Institute (MAI), a platform for immaterial and long durational work to create new possibilities for collaboration among thinkers of all fields. The institute inhabited its most complete form to date in 2016 in collaboration with NEON in „As One” at Benaki Museum, Athens. Abramović was one of the first performance artists to become formally accepted by the institutional museum world with major solo shows taking place throughout Europe and the US over a period of more than 25 years. Her first European retrospective „The Cleaner” was presented at Moderna Museet in Stockholm, Sweden in 2017, followed by presentations at the Louisiana Museum of Modern Art in Copenhagen, Denmark, Henie Onstad, Sanvika, Norway (2017), Bundeskunsthalle, Bonn, Germany (2018), Centre of Contemporary Art, Torun (2019), and Museum of Contemporary Art Belgrade, Serbia (2019). The artist’s opera „7 Deaths of Maria Callas” debuted at the Bayerische Staatsoper, Munich, Germany in 2020, with further performances scheduled at Palais Garnier, Paris, France and the Greek National Opera, Athens, Greece in 2021. In 2023, Abramović will be the first female artist to host a major solo exhibition in the Main Galleries of the Royal Academy of Arts in London.
Marina Abramović lives and works in New York.
JANUSZ BAŁDYGA (born in Lublin in 1954) studied at the Faculty of Painting of the Academy of Fine Arts in Warsaw in 1974–1978. He graduated in 1979 from the studio of Prof. Stefan Gierowski. Member and co-founder of the PRACOWNIA collective (1976–81), co-manager (together with Jerzy Onuch and Łukasz Szajna) the Pracownia gallery at the Dziekanka Students’ Art Centre in Warsaw (1976–79). Since 1979, he has been a member of Akademia Ruchu theatre. Currently, he is a teacher at the University of the Arts in Poznań, where he runs the Performance Art Studio at the Department of Sculpture. He has created drawings, objects, installations, performances and street actions as well as participated in numerous exhibitions, symposia and artistic manifestations in Poland and elsewhere, including Galerie Donguy, Paris; CCA Ujazdowski Castle, Warsaw; Interdruck Schipper Patitz, Leipzig; Galeria Awangarda BWA, Wrocław; Galeria Labirynt 2, Lublin; Galeria Wschodnia, Łódź; Ośrodek Działań Artystycznych, Piotrków Trybunalski; and numerous projects in Germany, the Netherlands, Scotland, Austria, Russia, Taiwan, Belarus, Switzerland, Israel, Norway, Spain, Japan, Indonesia, Canada, the USA.
Janusz Bałdyga’s main form of artistic expression is performance. He has developed his own original character of artistic statements, in which he consistently reduces the language and means of expression, creatively using simple elements to create basic structures – line, circle, rectangle, point. Bałdyga uses the concept of “marked places,” in which the sense of space, its conditions and the dynamics introduced by human presence are of great importance. The artist’s body also becomes a constructional element or a tool for describing space and struggling with matter (Inclinations; Attention: Border). His actions are constantly accompanied by balancing around the critical point and attempting to activate the latent sphere. To a large extent, Bałdyga’s performative works trigger a sense of drawing the viewer into the space and course of a ritual. Their social, political or philosophical overtones leave no doubt as to the country of the artist’s origin and his tradition, but at the same time they do not obscure the universal dimension of these highly personal messages. As he himself has stated, “I am not a commentator but a perpetrator of the given situation, which certainly – situated in a concrete time and space – cannot be free from social and political regards”.
ZHANNA GLADKO In 2003–2008, the artist studied at the Belarusian State Academy of Arts, the Department of Easel Graphics. Since 2010, she has been involved in professional activities, also taking part in numerous exhibitions. Through the strategy of constructing ambivalent images, all her works are intended to rethink/deconstruct extensive concepts, such as the system of art and society, religion and culture, history and memory, gender policy, the analysis of the role of contemporary museum, the subject of identity crisis, etc. By exploring these issues through her private experience, Gladko deliberately profanes and at the same time updates and expands them.
DIANA LELONEK has graduated from the Faculty of Multimedia Communication of the University of the Arts in Poznań (2014), where she has also completed Interdisciplinary Doctoral Studies and earned a doctor’s degree in visual arts (2019). In her practice she often refers to the relationship between humans and other species, thus redefining the concept of Nature. She uses a variety of media forms of expression, from photography, objects and installations to herbalism and juice making. She has won numerous awards, including the Polityka Passport (2019), the Vordemberge-Gildewart Foundation Prize (2018), the Dorothea von Stetten Kunstpreis (2022), the Show Off section at the Krakow Photomonth (2014), ReGeneration 3 at the Musée de l’Elysée in Switzerland (2014); she has been shortlisted for the Talents Award of the Polish Radio Programme Three (2017) and Grand Prix at the Photo Festival (2018). She has shown her work at the Edith-Russ-Haus gallery, Oldenburg; Culturescapes Festival, Basel; Centre for Contemporary Art Ujazdowski Castle; Arsenal Gallery, Bialystok; Le Musée de l’Elysée, Lausanne; MOCAK, Krakow; Krakow Photomonth; Temporary Gallery, Cologne; Museo Amparo, Mexico; Tokyo Photographic Art Museum; Tallin Art Hall; WRO Biennale; Kunstmuseum Bonn; Tinguely Museum, Basel.
Kuratorka / Curator: Agnieszka Chodysz-Foryś
Oprowadzanie kuratorskie / Curatorial walk: czwartek 14.09.2023, godz. 17.00 / Thursday September 14th, 5pm
Wystawie towarzyszył będzie blok perfomens z udziałem Janusza Bałdygi (PL), Jany Shostak (BY), Ewy Zarzyckiej (PL), Angeliki Fojtuch (PL), 27-28.9.23, Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu / The exhibition will be accompanied by a perfomance block with the participation of Janusz Bałdyga (PL), Jana Shostak (BY), Ewa Zarzycka (PL), Angelika Fojtuch (PL), 27-28.9.23, Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Cezary Przybylski, Marszałek Województwa Dolnośląskiego / The Marshal of the Lower Silesia Region, Cezary Przybylski, has the honor ary patronage over the event
Partner: MiserArt, Basecamp, Lima, Przedstawicielstwo Regionalne Komisji Europejskiej w Polsce
Patroni medialni / Media patrons: Radio Nowy Świat, Magazyn Szum, Notes na 6 Tygodni, Pismo Artystyczne Format, TVP3 Wrocław
Projekt współfinansowany z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego / The project is co-financed from the budget of the Lower Silesia Region Self-Government