„Unobvious” w Fotografia Gallery w Tbilisi

Niemalże od początków rozwoju myśli filozoficznej stawiano pytania o fenomen wyobraźni. Próbowano wyjaśnić, w jakim stopniu stymuluje ona kreatywną aktywność człowieka. Niezależnie od licznych – powstałych na gruncie nauk humanistycznych definicji – wyobraźnię można określić jako zdolność podmiotu do przedstawienia sobie obrazów rzeczy, zjawisk, zdarzeń pod ich nieobecność oraz przedstawienie rzeczy, zjawisk zdarzeń niewystępujących w naszej rzeczywistości. Widoki świata, które w wyniku artystycznej wizji zostają przemienione w obrazy, nie podlegają rygorom realności (nawet jeśli są odwzorowaniem wyglądu przedmiotów). Ścisły związek wykreowanych przez artystów obrazów/obiektów/instalacji ze światem jest pozorny – jawią się one w postrzeganiu, dzieło zaś samo tworzy swoje znaczenia, reorganizując zwyczajowe relacje między przedmiotem artystycznym a jego interpretacją, odczytaniem przez odbiorcę. Wystawa Nieoczywistość prezentuje artystów, którzy w centrum swych rozważań nie umieszczają jedynie wytworów o określonych, zobiektywizowanych własnościach, a bogate, wielowątkowe narracje.

Wyznacznikiem postawy twórczej jednego z najwybitniejszych artystów fotografii eksperymentalnej, prof. Stefana Wojneckiego (ur. 1929) jest otwarta na nowatorskie poszukiwania intelektualna dociekliwość. Już na początku swej drogi twórczej artysta sformułował teorię fotografii jako „wewnętrznego modelu świata”. Przekonanie, że doznanie świata tworzymy również dzięki fotografii, zaś fotografujący wprowadza do obrazu fotograficznego elementy własnej rzeczywistości ukierunkowało poszukiwania artysty. W „Komentarzu do własnej twórczości” S. Wojnecki podkreślił, że myślą przewodnią jego artystycznych działań i poszukiwań była sztuka „penetrująca”, która zwrócona jest „ku własnym cechom i zależnościom”. Ostoją dla poszukującego nowych rozwiązań formalnych (z wykorzystaniem nowoczesnych sposobów rejestracji i przetwarzania obrazu) artysty pozostaje jego „własny, uporządkowany świat, którego główną wartością jest wewnętrzna wolność otwartego umysłu”. Ceniony polski artysta, prof. Jan Berdyszak (1934 – 2014) był autorem tekstów teoretycznych, w których stawiał fundamentalne dla zrozumienia współczesnej sztuki pytania. Działając głównie w obszarze malarstwa, grafiki i rzeźby, w swych poszukiwaniach twórczych przekraczał granice gatunków. W 1965 r. zapoczątkował cykl obrazów strukturalnych. Efektem wieloletnich poszukiwań artystycznych były próby transponowania na język wizualny pojęć abstrakcyjnych, związanych głównie z myślą filozoficzną Wschodu. W swych „reinterpretacjach fotograficznych” J. Berdyszak punktem wyjścia uczynił fotografie własnych instalacji. Prace wybitnego polskiego fotografika i pedagoga, prof. Grzegorza Przyborka (ur. 1949) cechuje sprzężenie wyobraźni i intelektu z talentem artysty intermedialnego. G. Przyborek afirmuje iluzję realności istnienia świata, który przekłada na fantazmaty – realne obrazy nie tyle przedmiotów, co wspomnień, spostrzeżeń i wyobraźni pozostających na usługach intelektu. Ukryte w instalacjach, utrwalone na fotografiach przedmioty codziennego użytku (przykładowo unoszące się nad płaszczyzną stołu czy serwety miski, dzbanki, nożyczki) nabierają znaczenia dopiero we wzajemnych relacjach i napięciach przestrzennych; sposób ich przedstawienia stanowi miarę świata utrwalonego przez twórcę. Dla artysty wielu sztuk (m.in. performera, grafika, kompozytora i muzyka) Andrzeja Dudka-Dürera (ur. 1953) fotografia jest jednym z wielu równorzędnych mediów. Stanowi nie tylko sposób interpretacji rzeczywistości, ale pozwala kreować świat, który jest wyrazem pragnień i refleksji twórcy. Sztuka dla A. Dudka-Dürera jest bowiem szczególną możliwością autorealizacji i komunikacji. Profesor wrocławskiej ASP, Andrzej P. Bator (ur. 1954) w pracach z cyklu „Gratias ago” odwołuje się do źródeł europejskiej tradycji filozoficznej i mistycznej, bez których znajomości trudno odczytać zakodowane w znakowej strukturze fotografii sensy. Przyjęta przez artystę metoda polega na zestawianiu ze sobą w jednym kadrze kilku warstw obrazów o metaforycznie zadeklarowanym znaczeniu. Tworzywem twórczości Prota Jarnuszkiewicza są konstrukcje myślowe artysty, których źródłem jest poznanie intuicyjno-abstrakcyjne zaczynające się nie od bytu, ale od stanów umysłu, jakie ów byt wywołuje. Dlatego właśnie uważam, że wielkoformatowe powiększenia, a nie naświetlenia w formacie 7,9 x 7,7 cm, pełnią funkcję aspirującą do bycia oryginałem, a więc do pełnienia funkcji nie tylko odwzorowania stanów umysły, ale też i uczuć artysty. Wielki format prac zdaje się podążać za obrazem mentalnym, który z natury wypełnia świadomość, zaś rola fotografii wykonanych aparatem Polaroid jest wskazywać na różnicę tych dwóch skali: fenomenalnej i intelektualno-emocjonalnej. Właśnie dlatego artysta miał prawo stwierdzić, że w przeszłości, przez jakiś czas, wszystkie te rzeczy posiadał, a przecież mógł je posiąść wyłącznie w wewnętrznym, mentalnym ich oglądzie i takim ich rozumieniu i odczuwaniu. For a moment I had everything to nie tylko uwodzący pięknem formy poemat, ale również traktat o koegzystencji bytu i intelektu, która wynika ze związku intencjonalnego przedmiotu poznania z intelektem filozofującego. Prof. Zbigniew Treppa (ur. 1960), autor poliptyku „I believe in the life everlasting”, w swojej twórczości koncentruje się na problematyce sakralnej. Dla artysty proces powstawania obrazu dzieje się jakby „za zasłoną”, a jej zerwanie, rozdarcie (gest sakralny) oznaczać może otwarcie drogi do Boga. Z. Treppa zajmuje się również problematyką sacrum w obszarze teorii obrazu, odwołując się w badaniach do „Całunu Turyńskiego”, najsłynniejszej chrześcijańskiej relikwii. „Zakorzeniony w XX-wiecznej awangardzie” prof. Marcin Berdyszak (ur. 1964) jest autorem obiektów, instalacji, performance’ów, w których podejmuje dyskurs z kulturowymi stereotypami, standaryzacją emocji i zachowań, ze współczesnym wartościowaniem rzeczywistości. Fotografia służy artyście przede wszystkim do dokumentowania zmieniających się w czasie efemerycznych instalacji (głównie ich stadium początkowego). Igor Wójcik (ur. 1968) jest nie tylko artystą wielu sztuk (tworzy w dziedzinie malarstwa, rzeźby, szkła i fotografii), ale także wybitnym popularyzatorem i animatorem życia kulturalnego Dolnego Śląska. Jako autor koncepcji artystycznych: spekulacjonizm intuicyjny oraz sztuka zjawiskowa kreuje własne światy, podejmując polemikę z otaczającą go rzeczywistością. W zaprezentowanych pracach z cyklu „Zwierciadła iluzji” twórca – wykorzystując umieszczone w wodzie lustra – pogłębia i multiplikuje elementy krajobrazu; prowokuje przy tym do pytań o realność świata wokół nas. W realizacjach Karoliny Aszyk (ur. 1972), z serii „Przemienienie”, nie jest ważna fotografia sama w sobie, ale fotografia jako obraz istniejący niezależnie od podłoża, na którym został utrwalony. Podstawowym motywem tego zestawu są rękawice, przyjmujące antropomorficzne kształty i sprawiające wrażenie „porzuconych”, „pustych” dłoni. Ów wątek tematyczny dotyczący przemijania, wpisuje się w tradycję wizualnego symbolizowania, określaną jako wanitatywna. Jeden z najbardziej interesujących i uznanych polskich twórców młodego pokolenia, artysta wizualny Borys Makary (ur. 1977) swe – komentujące rzeczywistość prace – realizuje przy użyciu różnych mediów artystycznych (fotografia, video, instalacja, rzeźba). Cykl „2460376” jest „próbą zagłębienia się w materię, ukazaniem bytu ludzkiego jako części uniwersum, jako jego małego, ale nierozerwalnego elementu”. Znana artystka wizualna, Magda Hueckel (ur. 1978) w prezentowanych na wystawie pracach z serii „Przejście” dokonuje bardzo osobistego oglądu rzeczywistości, której głównym elementem staje się ciało Artystki uwikłane w różne relacje ze światem przyrody. Odkrywanie siebie w scenografii pozbawionej znaków, które wskazywałyby na konkretny czas i kontekst, zmienia się w medytacyjny gest, który – choć ma swe zakorzenienie w osobistych jednostkowych doświadczeniach – nabiera uniwersalnego charakteru. M. Hueckel mierzy się bowiem z pytaniami, które od zawsze stawia sobie człowiek; „dokumentuje to, co niewidzialne i nieśmiertelne”. W atrakcyjnie wizualnych realizacjach Agaty Szuby (ur. 1985) dominuje dyskurs, jaki artystka prowadzi z odbiorcami jej prac na temat odkrywania radości w pozornie banalnych chwilach dnia codziennego. Utrwalane na fotoobiektach powtarzalne czynności (np. mycie podłogi, krojenie kapusty) dzięki kreacji artystycznej (estetyka i uporządkowanie przestrzeni, unoszące się konfetti) nabierają odświętnego charakteru.

Różnorodność zaprezentowanych przez artystów narracji – dzięki zabiegom formalnym i „fabule” tekstu fotograficznego – pozwala odbiorcom prac odczytywanie opisywanego świata zarówno z perspektywy twórcy, jak i własnej, będącej sumą jego wrażliwości estetycznej i ogólnych kompetencji kulturowych.

Artyści: Karolina Aszyk, Andrzej P. Bator, Manfred Bator, Jan Berdyszak, Marcin Berdyszak, Andrzej Dudek-Dürer, Magda Hueckel, Prot Jarnuszkiewicz, Borys Makary, Grzegorz Przyborek, Agata Szuba, Zbigniew Treppa, Stefan Wojnecki, Igor Wójcik

Projekt jest współfinansowany z Budżetu Województwa Dolnośląskiego